Жаңалықтар

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Президенті:

– Құрметті бұқаралық ақ­парат құралдарының өкілдері! Сіз­дерге айрықша назарларыңыз үшін алғысымды білдіремін. Баршаңызға сайлаудың қалай басталғаны, қалай өткені және оның алдын ала қорытындылары қандай екендігі белгілі. Әрине, мені қазір тұрғындардың жоғары белсенділік көрсетуі үлкен қуаныш сезіміне бөлеп отыр. Бұл мен үшін аса маңызды. Мен Президент лауазымында ұзақ жыл еңбек етіп келемін. Сондықтан, бұл – Қазақстанның тәуелсіздік алған жылдардан бері қол жеткізген жетістігі мен бұл жолдағы менің еңбегімнің нәтижесі, соларға берілген жоғары баға деп есептеймін. Олардың ішіндегі ең маңыздылары – мемлекеттің құрылуы, ортақ мақсат пен мүдде жолында еліміздегі әртүрлі этнос өкілдерінің бірігуі, Қазақстан экономикасы және беделінің өсуі, бізбен шекаралас елдердің барлығымен достық қарым-қатынастың орнауы, сондай-ақ, менің ұсынған бағдарламаларым.

«Қазақстан-2050» Стра­тегия­сының негізгі міндеті – әлемнің дамыған 30 елінің қатарына қосылу. Біз индустрияландыру бағ­дар­ламасын жүзеге асырудамыз. Ол шикізатқа тәуелді емес, мүл­дем жаңа экономиканы құруға негізделген. Бұл бағдарла­маның алғашқы бесжыл­дығы аяқталды. Қайта өңдеу өнер­кәсібіне негізделген 800-ге тарта жаңа кәсіпорын бой көтерді. Олар шикізат бағамының төмен­деуі жағдайында экономиканы өз деңгейінде ұстап тұруға көмек­теседі. Екінші бесжылдық инновациялық дамуға негізделген. Бұл бағ­дарламаға тиісті мөлшерде қаржы-қаражат бөлінген, халық­аралық трансұлттық компа­ниялардың және қаржы инсти­тут­­тарының қатыстырылуы көз­делген.

«Нұрлы Жол» инфрақұ­ры­лымдық бағдарламасы жүзеге асырылуда. Ол Қазақстан территориясы арқылы Ұлы Жібек жолын қайта жандандыруға, оны өңірлерді байланыстыратын автомобиль және теміржол желілерімен қамтуды және Қазақстанды транзитті мемлекетке айналдыруды көздейді.

Мен сонымен қатар, бес инс­ти­тут­тық реформаға өте үлкен маңыз беріп отырмын. Оны біздің тәуелсіз Қазақ­станды дамытудың екінші бес­жылдығы деп есептеймін. Ол үшін бізге 20 жыл уақыт қажет болды. Бұл реформалардың бір бағыты – кәсіби, сыбайлас жемқорлықтан ада, халыққа қызмет ететін мемлекеттік аппаратты құру. Меритократия қағи­датын бұзбауды қамтамасыз ету маңызды. Мемлекеттік қызметте ең басты талап етілетін нәрсе – кәсі­билік, біліктілік және тиісті тәжірибенің болуы.

Екінші бағыт – заңның үстемдік құруы. Бұл екі пункт бойынша бізге ауқымды, күрделі, ауыр реформаны жүзеге асыру қажет. Мен ол үшін не істеу керек екенін білемін.

Осы аталған бағыттар негізінде бизнес пен индустрияландыру қа­лыпты түрде дами алады, ал одан кейін біртұтас қазақстандық халық қалыптаса алады. Алдында айтылған төрт реформаның негізінде қазақ қо­ғамын одан әрі демократияландыру және оның ашықтығын қамтамасыз ету жатыр.

 Әрине, мұны айту жеңіл, бірақ жүзеге асыру оңай емес. Мен үшін бес институттық реформаны іс жүзі­не асыру мандатына ие болу өте маңыз­ды. Енді мен халықтың шексіз сені­міне арқа сүйей отырып, алдағы жылдары оны жүзеге асыруға мүмкіндік алдым. Себебі, мені халық қолдады.  

Ж.ТӨЛЕМІСОВА, «Қазақстан» телеарнасы:

– Президент мырза, Сізді барша журналистер қауымы атынан сайлаудағы айқын жеңісіңізбен құттықтаймыз. Өткен жылғы сая­си доданың кезінде Сіз: «Әдетте Президент сайлауы халықты, елді саяси жікке бөледі, ал бізге тұ­тастық қажет», дедіңіз. Бұл жолғы сайлаудың сипаты қандай болды?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зиденті:

– Бұл жолғы сайлау, өздеріңіз біле­тіндей, Қазақстан халқы Ассам­блея­сының ұсынысынан бастау алды. Бала-шағасымен келіп дауыс бе­ріп жатқан халық үшін оның, сай­лау шарасының барлығы мере­ке сияқты өткені себепсіз емес. Ме­нің айтып және жүргізіп келе жатқан саясатымның түпкі мақ­саты – көпэтносты Қазақстан хал­қы­ның бірлігі, елдегі тыныштық, мем­лекеттің экономикасы өркендеп, азамат­тардың жағдайының, әлеумет­тік тұрмысының жақсаруы. Сол бағыттағы ішкі-сыртқы саясатымыз айтарлықтай өзгермейді, алда да осы жолды жалғастыра береміз, өйткені оны халық қолдады.

А.ИСТОМИН, «Хабар» телеарнасы:

– Президент мырза, ең алдымен, Сізді сайлаудағы айқын жеңісіңізбен құттықтағым келеді. Кеше қазақстандықтар қуатты, бірегей қарқынмен тағы да Сіздің бағытыңызды қолдады. Осы орайда, еліміз жеткен жетістіктерді сақтап қана қоймай, оларды еселеу үшін қандай да бір ішкі саяси өзгерістерді күткеніміз жөн бе?  

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Президенті:

– Мемлекет жүргізіп отырған бағытты халықтың қолдайтынын кешегі сайлау көрсетті. Сондықтан, бізге ішкі, әсіресе, сыртқы саясатымызды түбегейлі өзгертудің еш қажеттілігі жоқ. Дегенмен, ішкі сая­сат бес институттық жоба аясын­да өзгеретін болады. Бұл реттегі іс-шара­ларды жүзеге асыру мемлекет тара­пынан қаражаттың бөлінуін қажет етеді, сосын жаңа кадрлар дайын­дау, мемлекеттік қызметкерлерді аттеста­циялаудан өткізу, еңбек өті­ліне бай­ланысты оларды қызметке қа­был­дауды қамтамасыз ету үшін ірік­­теу жүйесіне жетілдіру жүргізі­леді.

Дербес, конъюнктураның ықпа­лы­на, басшы лауазымындағы азамат­тардың ауысуына ұшырамайтын мем­лекеттік аппарат қалыптасуда. Мем­лекеттік қызмет тұрақты күйінде қалуы тиіс, ол жерге тек мемлекет пен ха­лық үшін қызмет ететін азаматтар іріктелінуі тиіс.

Бұл ретте, саяси өзгерістер орын алады, ал қалған бағыттар сол күй­ін­де сақталады, себебі, нақты осы ба­ғыт халық тарапынан қолдау тапты.

П.ДУЛЬМАН, «Российская газета»:

 – Нұрсұлтан Әбішұлы, сайлау науқаны барысында Қа­зақ­стан экономикасындағы ғана емес, әлемдегі қаржылық дағ­дарыс жағ­дайындағы кейбір қиын­дықтар туралы өте көп ай­тылды. Осы орайда, еуразиялық ық­пал­дастықтың басымдықтары туралы сұрағым келеді. Дағдарыстың интеграцияның қарқынына кері әсерін тигізуі мүмкін ме?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Президенті:

– Қаржылық дағдарыс – әлем­дік. Ал, Қазақстанның ішкі эко­номикасында дағдарыс жоқ. Дағ­дарыс біздің әлемдік нарыққа экспортталатын тауарларға деген баға конъюнктурасының төмендеуіне және Ресей мен Еуропа арасындағы санкцияға байланысты болып отыр. Ал, Ресей біздің сауда-саттықтағы ірі әріптесіміз саналады. Қаржылық дағдарысқа Қазақстан «Нұрлы Жол» бағдарламасы арқылы жауап беріп отыр. Осы бағдарлама негізінде мыңдаған шақырымдық автомобиль және теміржолдар, әуежайлар, тұр­ғындар үшін қолжетімді баспа­налар салынады, Тұрғын үй-коммуналдық ша­руашылығын жаңғырту және ха­лықты жұмыспен қамту бағытында бас­қа да жұмыстар жүргізілетін болады.

Бағаның төмендеуіне байланыс­ты ірі кәсіпорындар жұмыс орнын қыс­қартуға мәжбүр болатыны белгілі. Осы орайда, мемлекет контрциклдік сая­сатты жүзеге асырмақ. Оның аясында Ұлттық қорда жиналған қара­жат инфрақұрылымдық жобаларға, индустрияландыруға бағытталатын болады.

Ал, Еуразиялық экономикалық одаққа келетін болсақ, бұл біздің елдеріміз үшін өте қажетті жоба. Біз қиындықтардың болу мүмкіндігі жөнінде ескерткенбіз. Иә, қазір Еуразиялық экономикалық одақ­тағы тауар айналымы төмендеді. Алайда, бұл заңды да. Себебі, біздегі тауар­лар­дың бағасы да төмендеді. Бірақ, соған қара­мастан, бұл төмендеу интеграцияның түпкілікті өзегіне еш нұқсан келтірмейді. Интеграция негізінде капитал мен еңбек қозғалысы үшін шекаралар ашық күйінде қалады. Сонымен қатар, компаниялар бір нарықтан екінші нарыққа өтіп жатыр, бірлескен кәсіпорындар құрылуда. Демек, бұл – интеграциялық база қалыптасып жатыр деген сөз.

Осы қиындықтар еңсерілгеннен кейін Еу­ра­зиялық экономикалық одақ пост­кеңес­тік кеңістікте өзінің әлеуетін көр­сетеді деп үміттенемін. Бүгінгі таңда бұл Одаққа 40 мемлекет, оның ішінде Түркия, Вьетнам, Шығыс Еуропа және басқа да мемлекеттер қызығушылық танытып отыр. Олар Еуразиялық экономикалық одақпен еркін сауда-саттық жасауға ниет білдіруде. Әрине, үлкен мемлекет, ірі экономика ретінде бұл Одақтың негізгі қозғаушысы Ресей мемлекеті екені жасырын емес. Сондықтан, осындай қиын кезеңде Ресей мемлекеті шыдас береді деп ойлаймын. Себебі, мәңгілік санкция болмайды. Украинадағы жағдай да түбі шешіледі. Кез келген соғыс бәрібір бейбіт жолмен аяқталады.

Д.ШОЛК, тәуелсіз журналист:

– Сіздің жаңа мерзіміңізде Қазақ­стан­ның сыртқы саясаты қалай өзге­руі мүмкін?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

 – Қазақстан көпвекторлы сыртқы сая­сатты ұстанады. Біз құрлықтың ішінде орналасқан елміз. Біздің теңіз бен мұхитқа шығу мүмкіндігіміз жоқ. Бірақ, біздің алып көршілеріміз бар. Олар – Ресей және Қытай Халық Республикасы. Олар Қазақстан үшін алып нарық, сондықтан, біз оны толық көлемде пайдаланамыз. Әри­не, Ресеймен бізді Еуразиялық одақ бай­л­аныстырады, ал Қытай Халық Рес­пуб­лика­сымен біз Ұлы Жібек жолын жан­дан­дыру бағытында жұмыс жасап келеміз.

Екіншіден, біздің Еуропалық одақ­пен арамызда ірі тауар айналымы қа­лып­тасқан. Мен өткен жылдың аяғында Қа­зақстан Республикасы мен Еуропа­лық одақ арасындағы әріптестік пен ынты­мақтастықты кеңейту жөніндегі келі­сімшарт жобасы жөніндегі келіссөздердің аяқталуына байланысты құжатқа қол қойдым. Сондықтан, Еуропалық одақпен ынтымақтастығымыз басым бағыттардың бірі болып қалады. Сондай-ақ, біз Ислам әлемімен өте жақсы достық қарым-қатынас ұстанамыз. Оның ішінде біз сауда әріптестігін ұста­натын елдермен әріптестік байланыстамыз. Біз үшін өте маңызды инфрақұрылымдық жоба – Қазақстан теміржолын Түрікменстан мен Иран арқылы байланыстырып, Парсы шығанағына шығаратын жоба. Бұл жоба Үндістан, Пәкістан, араб елдерімен өзара ықпалдастық орнатуға жол ашады. Біз осындай интеграция арқылы ірі нарыққа кіруге мүмкіндік аламыз, сондықтан, бұл саясатты біз өзгерткелі жатқан жоқпыз.

Біздің АҚШ-пен арада жақсы қарым-қатынас орнатылған, болашақта оны әрі қарай дамытатын боламыз. Бұған қоса, біз Оңтүстік-Шығыс Азия елдерімен, оның ішінде Кореямен ынтымақтастықты күшейтіп келе жатырмыз.

Қ.ТОҚАБАЕВ, «Алаш айнасы»:

– Нұрсұлтан Әбішұлы, Сіз Қазақ­станның алдына әлемнің мейлінше дамыған озық 30 елінің қатарына кіру жөнінде үлкен міндет қойып отырсыз. Бүгінгі алмағайып заманда бұл міндетті атқару оңай емес. Оның үстіне біз экономикалық көрсеткіштерімізбен ғана емес, мемлекетіміздің мәдениет деңгейімен де бәсекеге қабілетті болуымыз керек. Осы тұрғыдан алғанда мәде­ниет пен өнерді дамытудағы мемле­кеттің атқарар міндеті қандай болмақ? Дағдарыс жағдайында мәдениет пен өнерді дағдартып алмаймыз ба?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

– Өте дұрыс сұрақ. Кез келген мемлекет тек біржақты ғана өркендеп, өсе алмайды. Мемлекет мықты болу үшін, өркениетпен бірге өрлеу үшін, экономикасы да, тұрмысы да, мәдениеті де бірге дамуы керек. Өздеріңіз білесіздер, осы жылдардың ішінде біз көп жұмыс атқардық. Мәдениет жылы аясында Қазақстанда қаншама театрларды, концерт залдарын аштық, жаңа өнер ұжымдарын қатарға қостық. Сондай-ақ, Тарихи зерде жылында, «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында Қазақстанның бүкіл тарихын қопарып, қазақ тарихына қатысты дүние жүзіндегі мәліметтердің барлығын жинақтап, алып келдік. Ал озық 30 елдің қатарына қосылу деген сөз – мәдениетіміз сол 30 елдің мәдениетімен де деңгейлес болуы керек деген сөз. Бізге бұл бағытта өте көп жұмыс жасау қажет.

«ЭКСПО-2017» көрмесін өткіземіз, жаңа экономиканы, жаңа энергетиканы көрсетеміз. Сондай-ақ, мәдениетімізді де көрсете алуымыз керек. Еліміздегі өнер адамдары өздерінің биік деңгейдегі өнерлерін көрсетуі тиіс. Ал енді бұл ретте зиялы қауымның алдында тұр­ған үлкен міндеттер бар, ол – жаңа, бүгінгі күнге лайықты туындылар жасау, бұрыннан келе жатқан өзіміздің құндылықтарымызды, әдет-ғұрпымызды, тарихымызды мадақтайтын шығармалар болуы керек. Бізде жоғары деңгейдегі фильмдер, шығармалар, қойылымдар болуы керек. Түптеп келгенде, мәдениетке қам­қорлық, қолдау ешуақытта тоқтап қалмайды, бәсеңдемейді.

М.ЕСЕН, тәуелсіз журналист:

– Елімізде көптеген мемлекеттік бағдарламалар бар. Олар білім, ауыл шаруашылығы, медицина, тағы да басқа салаларға негізделген. Олардың ауқымы мен тереңдігі таң қалдырады, алайда олар барынша сапалы түрде орындалуы үшін не істеу керек?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

– Кейбір бағдарламаларды қысқартып, негізгі басым бағыттарға ойысатын боламыз. Мен бекіткен бағдарламалар әрқа­шан қаржылық қолдау тапты. Олардың жүзеге асырылуына бақылау қойылғаннан кейін, барлығы да орындалды.

Мәселен, мәдениет саласын дамыту бағдарламасына орай, бізде қаншама театр­лар, кітапханалар, концерт залдары бой көтерді, ашылды. Концерт зал­дары іске қосылды, жаңа өнер ұжым­дары құрылды. Тарих жылын жария­ладық. Дүниежүзі бойынша біздің ата-баба­ларымыздың жүріп өткен тарихынан хабардар ететін дереккөздерді іздеу және олардың мәдени мұрасын қайта жандандыру бағытында үлкен жұмыс­тар атқарылды.

Экономикалық бағдар­ламалар да өз жемісін берді. Мәсе­лен, индустрия саласы бойынша жаңа кәсіп­орындар бой көтерді, жаңа жұмыс орындары мен жаңа мамандықтар ашылды. Ауыл шаруашылығын дамыту бағы­тындағы бағдарлама айрықша маңызға ие. Ауыл шаруашылығы саласын дү­ние­жүзіндегідей субсидияландыру керек.

Аграрлық секторға қолдау көрсетудің мақсаты – өнімнің қосымша құнын, қайта өңдеудің тереңдігін ұлғайту.

Жалпы, біз маңызды бағдарламаларды қабылдадық және оларды орындап жатырмыз. Мен және Үкімет бұларды назарда ұстап отырмыз. Мен біз қолға алған барлық бағдарламалар орындалып, өз нәтижесін береді деп ойлаймын.

И.ЦЭО, «CCTV» телеарнасы:

– Бәрімізге белгілі, елді инфра­құры­лымдылық жағынан ілгерілету үшін Сіз «Нұрлы Жол» бағдарламасын іске қос­тыңыз. Бұл бағдарламаны Ұлы Жі­бек жолын қайта жандандыру бас­та­ма­сымен қалай байланыстырар едіңіз?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

– Бұл бағдарлама аталған бастамамен өте тығыз байланысты. Себебі, бұл бағдарламаны жүзеге асыру арқылы біз «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автомобиль жолын аяқтаймыз. Ол Қытай, Қа­зақстан, Ресей және Еуропа арқылы өтетін барлығы 8 мың шақырымды құрай­ды. Біз арқылы өтетін жол 2700 шақы­рым­ды құрайды. Бұл жолды біз биыл аяқтаймыз.

Сонымен қатар, біз өткен жылы Қазақ­станның орталығынан Каспий теңізіне дейін теміржол салдық. Енді Қытайды Каспий теңізімен біртұтас темір­жол бағыты байланыстырып жатыр. Лянь­юнь­ган портынан жүк контейнерлері Қазақстан аумағы арқылы Еуропаға қазірдің өзінде жөнелтіліп жатыр. Біз­дің елдеріміздің арасында әуе қарым-қа­тынасы да орнаған. Барлық коммуникациялар Ұлы Жібек жолын қалыптастыру үшін жасалуда. Бұл туралы ҚХР төрағасы Си Цзиньпин өз сөзінде айтқан болатын. Біз ҚХР төрағасының біздің елімізге сапарын мамыр айының басында күтіп отырмыз. Ол сапар барысында Қытай Халық Республикасымен Қазақстан эко­номикасын әртараптандырудың мүлдем жаңа ынтымақтастық байланысын талқылайтын боламыз. Біз ҚХР-мен бірлесіп, ондаған жаңа кәсіпорындар құрамыз. Сондықтан, Ұлы Жібек жолы мен біздің «Нұрлы Жол» бағдарламасы бір-бірін үйлесімді толықтырып отыр.

 В.ШПАКОВ, «Экспресс-К»: – Президент мырза, бюджетті үнем­деу режімі енгізілуіне байланысты көп­теген қазақстандықтарды әлеуметтік саланың шығындары кесіп тастала ма деген сауал толғандырады.

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

– Қазір шын мәнінде біз үнемді жүзеге асырып жатырмыз. Біз министрліктердің, агенттіктердің, комитеттердің санын азайттық. Қазіргі таңда «Самұрық-Қазына» Ұлттық қорындағы, министрліктер мен ведомстволардағы бейінді емес активтерден арылу жөнінде жұмыстар жүргізілуде. Орталық мемлекеттік органдардың өкі­лет­тіктері жергілікті жерлерге берілуде. Яғни, барлық осы жүйелі жұмыс қаржы­ны үнемдеуге бағытталып отыр. Шенеу­ніктік, мемлекеттік құрылымдар байқау­сыз «көбеюге» қабілетті ғой. Сондық­тан, оқтын-оқтын қысқартулар жүргі­зіліп тұрғаны жөн. Экономикадағы шы­ғын­дарды оңтайландырып, энергияны, суды үнемдеу, басқа да ресурстарды ұтымды пайдалану саясаты өмірге енгізілуде.

Бірақ, әлеуметтік салада ешқандай да үнемдеу жоспарланып отырған жоқ. Біздің халықты зейнетақымен қамсыздандыру, мемлекеттік әлеуметтік қамсыздандыру, жәрдемақылар – мұның барлығы қысқармайды.

Р.ФРАНЦЕВ, «Россия-24»:

– Сізді сайлаудағы айқын жеңі­сіңіз­бен тағы бір мәрте құттықтауға рұқсат етіңіз. Менің сауалым да Жеңіске байланысты. Бірақ, біршама басқашалау. Айтулы дата – Ұлы Жеңістің 70 жыл­дығы жақындап келеді. Сіз 9 мамырда Мәскеуде өтетін салтанатты шараға баруды жоспарлап отырсыз ба? Егер, барсаңыз, қандай да бір кездесулер жоспарланған ба? Осы сапар кезінде не нәрсені талқылағанды қалар едіңіз?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

– Мен 9 мамырдағы Жеңіс парадына қатысу туралы шешім қабылдадым. Бізде, Қазақстанда да 7 мамыр – Отан қорғаушы күніне арналған шеру өтеді. Шара барысында мен біздің ардагерлермен кездесемін және 8 мамырда Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің мәжілісі мен Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымының жиыны болатын Мәскеу қаласына барамын. Біз осы шараны Ресей Президентімен, сонда болатын басқа да әріптестеріммен біздің қаты­нас­тарымызды талқылау үшін екіжақты кездесулер өткізуге пайдаланатын боламыз.

70 жылдықты мерекелеуге қатысты айтатын болсам, ол бәріміз үшін ортақ Ұлы Жеңіс. Біз сол кезде бір елде болдық жә­не бәріміз бірге соғыстық. Іс жүзінде Ресей­дегі сияқты Қазақстанның да әрбір отба­сынан біреу соғысқа қатысса, біреу ұрыс даласында қаза тапты. Ардагерлер қата­ры сиреп барады. Олардың барлығын біз өз қамқорлығымызға алдық. Мен ардагерлер Қазақстанда жақсы сезінетініне, қажеттінің бәрімен қамтылғанына сенімдімін.

9 мамырдың мәні сонда, бұл – кейінгі ұрпақ үшін Ұлы Жеңіс және ұлы өсиет – Отанды біздің аталарымыз қорғаған секілді қорғау. Сондықтан, біз бұл күнді өзіміздің мерекеміз ретінде қабылдаймыз.

Л.ЕДІЛҚЫЗЫ, «Егемен Қазақ­стан»:

– Нұрсұлтан Әбішұлы, еліміз тәуел­сіздік алған жылдардың бедерінде терең­нен тамыр тартатын ұлттық құнды­лықтар жүйесі қаншалықты өзгер­ді? Сізді құндылықтардың қазіргі ахуалы қай тұрғыдан толғандырады?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

– Біз қаншалықты өркениетті, бү­гінгі заманға сай боламыз дегенмен, қазақ халқының қадым заманнан бері келе жатқан, жеке өзіндік, дәстүрлі құнды­лықтары бар. Қандай кезде де біз мұ­ны естен шығармауымыз керек. Ол құн­дылықтар – біздің мәдениетіміз, салт-дәс­түрі­міз, қазақ халқының қонақжай­лығы, үлкенге – құрмет, жастар­ға ізет етуі, әйел затын сыйлауы, аза­мат­тардың бір-біріне деген бауырмал­дық, туысқандық ілтипаты мен көңілі. Осын­дай құн дылықтарымызды біз сақтап қалуымыз керек. Бірақ, ештеңе өзгер­мей, қатып қалмайды ғой. Біз бүгінгі дүниенің құндылықтары мен мәдениетін де сіңіруіміз керек. Сол арқылы өз мәдениетіміздің деңгейін көтеруіміз  қажет. Үйренуіміз керек. Мысалы, нарық экономикасының, қарым-қатынастардың өз құндылықтары бар, шетелдермен қарым-қатынастардың өз құндылықтары бар. Сондықтан, өзіміздікін сақтай отырып, өзгелерден үйреніп, мәдениетімізді одан әрі өркендетуіміз керек.

Г.ЖАНДАҒҰЛОВА, «7 арна»:

– Нұрсұлтан Әбішұлы, қазақ­стандықтар Қашаған жобасына үлкен үміт артқан еді. Бұл жобаны биылғы жылы іске қосу мүмкіндігі бар ма?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Прези­денті:

– Қашаған – әлемдегі 40 жылдағы өте ірі жаңалық. Бұл өте күрделі кен орны. Егер, мұнайшылар тілімен айтатын болсақ, оның мұнайы өте жабысқақ, кү­кір­ті көп және қысымы өте жоғары. Мұн­дай күрделі кен орнын игеру оңай емес.

Біздің бағдарламаларымызға сәйкес, біз 2014 жылы Қашағаннан алғашқы мұ­найымызды алудан үміттенген едік. Бірақ, әртүрлі күтпеген жағдайлар болып тұрады емес пе. Құбырларда, су астын­дағы және су үстіндегі құбырларда жарық­шақтар байқалды. Егер жұмыс жалға­са бергенде ірі апат орын алуы ықти­мал еді. Сондықтан жоғары қысымдағы құбырларды ауыстыру үшін игеру ісін тоқтата тұруға мәжбүр болдық. Қазіргі уақытта компания Қаз­МұнайГазбен бірлесіп белсенді жұмыс жүргізуде. Осы жылдың аяғында немесе 2016 жылы мұнай алуға үмітте­ніп отырмыз. Бұл біздің барлық бағдар­ла­маларымызды орындау үшін айтарлықтай көмек болады. Бұл біздің болашағымыз үшін жұмыс істейтін «үлкен» мұнай мен «үлкен газ», жаңа өңдеу кәсіпорындарын салу дегенді білдіреді.  

Ю.ЖИХОРЬ, «Новое поколение»:

– Нұрсұлтан Әбішұлы, Сізді ха­лық­тың осындай зор сенім артуымен құт­тықтаймын. Қазақстанда ақпан айының ортасынан бері сайлау науқа­нынан кейін теңге бағамының күрт төмендеуі мүмкін деген қауесет шық­ты. Қысқасы, девальвация бола ма?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зиденті:

– Сайлаудан кейін күрт өзгеретіндей ештеңе де болмайды. Бұған ешқандай да алғышарттар жоқ. Қалай жұмыс істедік, солай істей береміз. Қазақстандықтар мені біледі, егер сондай бір жағдай туындаса мен оны өзім айтамын. Одан қалай қорғануға, сақтануға болатынын айтамын. Ресей рубліне қатысты теңге бағамында да біршама құбылулар болған еді. Бірақ, қазір өздеріңіз көріп отырғандай, жағдай тұрақтандырылды.

Сондай-ақ, біз теңге бағамын еркіне жіберу мәселесі бойынша жұмыс істеп жатырмыз. Бұл – күрделі мәселе. Біз мұны Ха­лық­аралық валюта қорымен бірлесіп шеш­­пекпіз, олар бізге техникалық кеңес­тер береді. Алайда, ол жүзеге асырылу үшін бес жылдай мерзім керек. Ал осы ара­­лық­та Қазақстанның қаржы жүйесі да­муы үшін арнайы жағдайлар жасалуы тиіс.

Д.ЙЫЛДЫЗ, «Жиһан» ақпараттық агенттігі:

– Сізді жеңісіңізбен құттықтаймын. Қазақстан Орта Азияның ең дамыған, экономикасы ең мықты елдерінің бірі болып саналады. Алдымызда «ЭКСПО-2017» көрмесі күтіп тұр. Қазір жүргізіліп жатқан жұмыстарға және көрмеге қатысатын мемлекеттердің санына Сіздің көңіліңіз тола ма?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

– «ЭКСПО-2017» біз үшін өте маңызды. Біз оны 160 мемлекеттің арасынан жеңіп алдық. Бұл бүкіл Қазақстанның, әсіресе Астананың келбетін өзгертетін болады, бұрын-соңды елімізде болмаған жаңа орталық пайда болады. Қазіргі негізгі құрылыстың – диаметрі 100 метр шардың ішінің барлығы зертхана болмақ. Онда мұхиттың толқынының, желдің, жердің астындағы ыстық судың, сутегінің қуатын қалай алу керектігі жөнінде зерттеулер жүргізіледі. Нысанның 8 қабатындағы зертханаларда басқа мемлекеттердің тиісті компаниялары жұмыс істейтін болады. Қазіргі істеліп жатқан жұмыстың барлығы тағайындалған кестеге сәйкес жүріп жатыр. Мен оны қадағалап отырмын, жақында барып барлығын көрдім, барлығы уақытында бітетін болады. 2016 жылдың күзінде барлық ЭКСПО нысандарының құрылысы аяқталады.

ЭКСПО-2017-ні өткізу біз үшін өте маңызды. Біз Қазақстанның жетістіктерін және әлемнің барлық тәжірибесін көрсеткіміз келеді. Қазақстанның бас­ты павильоны нақты осыған арналады. Ол жерде толқын, жел, күннен энергия алудың озық технологиялары, газ, көмір және тағы басқалар негізінде жаңа энергия көздері шоғырланады. Көрмеге қазір қолда бар технологиялармен қатар, болашақта жарыққа шығатын технология­лар қойылмақ.

Бұған қоса, 150 гектар аумаққа әлемнің барлық елдері үшін нысандар мен павильондар салынуда. Ал ЭКСПО-2017 көрмесі аяқталғаннан кейін бұл ғимараттардың барлығы тұр­ғын үй, сондай-ақ, ғылыми зерттеулер алаң­дары ретінде пайдаланылатын болады. Сон­дай-ақ, біз онда осы өңірдегі жаңа қаржы орталығын құруға ұмтыламыз.

Бұл орайда, Қазақстанның ЭКСПО-дан бөлек Қысқы Олимпия ойындарын өткізу құқығын иелену үшін күресіп жат­қанын да еске салғым келеді. Бұл туралы шешім биыл қабылданады. Біздің елі­міз үшін жақсы нәтиже береді деп үміт­тенеміз.

С.КАЛИНИН, «Аргументы и факты»:

– Мен барлық құттықтауларға қосы­ламын. Егер менің дауыс беру құ­қым болса, онда Сіз үшін дауыс беруім әбден мүмкін еді. Астанаға алғаш табаным тиген кезде және ауқым­ды осы өзгерістерді өз көзіммен көрген сәтте тарихтағы тұлғаның рөлі мен саяси ерік-жігері деген түсінік­тер­дің мәнін түйсіне бастайсың. Осы­мен бай­ланысты мынаны сұрағым келеді: Сіз Президент лауазымында Өзіңіз­дің бас­ты еңбегіңіз не деп санайсыз? Өзі­ңіз­дің кезекті президенттік мерзіміңіз­дің қарсаңында нені бөліп көрсетер едіңіз?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

– Президент лауазымында ұзақ уақыт болғаныма қарамастан, сайлау уақытында мен толқынысты сәттерді бастан кештім. Сайлау учаскелерінде адамдар елдің болашағы үшін дауыс беруге кезектерде тұрды. Адамдар балаларымен, немерелерімен келді, көпшілігі бюллетеньдерді жәшікке балаларының салуына мүмкіндік берді. Міне, осы сурет мені өте қатты толқытты, бұл – жүректің ең нәзік қылын қозғайтын нәрселер. Кеше адамдар маған және менің жүріп өткен жолдарыма, Қазақстан басшысы ретінде жасаған жұмыстарыма бағаларын берді.

Кеңес Одағы құлағаннан кейін Қазақ­стан сынған тостағанның жарықшақтары секілді күй кешті. Барлық экономикалық байланыстар бір сәтте үзіліп, барлық кәсіп­орындар тоқтады, жылу жоқ, көпқа­батты үйлердің аулаларында отқа шәй қайнатылды. Мұғалімдерге, дәрігер­лерге, армияға еңбекақы төленген жоқ. Зей­нетақы бірнеше айға кешіктіріп берілді. Жұмыс та жоқ. Инфляция айына 50 пайызға жетті, 1994 жылы ол 2100 пайыз­ды құрады. Үйден шыққан кезде кемпір­лер асфальтқа жатып, машинамды тоқ­тататын. Мен олармен жұмысқа бармай, бір сағат бойы әңгімелесетінмін.

Маған жүре үйренуге, қажетті мамандарды іздеп табуға тура келді. Және Қазақстанды осы «апаннан» алып шығуға қол жеткізгенімді өзімнің басты еңбегім деп санаймын.

93-ші жылы біздің ұлттық валютамызды енгізу керек болды, Халықаралық валюта қоры жаңа валютаны қолдау үшін қорларыңда тым болмаса 500 миллион доллар бар ма деп сұрады. Жоқ болатын, қарызға алуға тура келді.

Ал қазір мүлдем жаңа өмір құрдық. Біз әлемнің ең алдыңғы қатарлы универ­ситеттерінде бүгінде өзімізде жұмыс істейтін мыңдаған маманды дайындап алдық. Өзімізде халықаралық деңгейдегі университет құрдық. 20 зияткерлік мектептерде Қазақстанның ең дарынды балалары оқиды. Балалардың 90 пайызын балалар бақшасымен қамтамасыз еттік.

Біз медицинаны жетекші стандарт­тар бойынша қалыптастырдық, Қазақ­станға әлемнің көптеген елдерінен адамдар медициналық туризм жасау үшін келеді. Біз жүрек және басқа да маңызды органдар ауыстырып салатын елдердің қатарына ендік. Барлық облыс орталықтарында жүрекке ашық операция жасалады – мұндай ешқашан болған емес. Осының барлығының арқасында қазақстандықтардың орташа өмір жасы 71 жасқа дейін ұлғайды.

Сондай-ақ, қиын жылдары біз жаңа қала тұрғыза алдық. 250 мыңдық Цели­ноградтан ол Қазақстанның мақтанышына айналған миллионға жуық халқы бар елордаға айналды. Астана барлық қонақ­тарымызды таңғалдырады. Оған қарап, еліміз де өсіп, өркендеп келеді.

Р.СМЫКОВ. «Еуразия» телеарнасы:

– Сізді жеңісіңізбен құттықтауға және белсенділігі жоғары еліміздің бол­ғаны үшін де құттықтауға рұқ­сат етіңіз. Осыдан аз ғана уақыт бұрын Сіз Беларусь және Ресей прези­дент­терімен кездесіп, қазіргідей әлем­дік экономикалық қиындықтар жағ­дайында бірлескен іс-қимыл жос­парын талқылаған едіңіздер. Сол уақыт­та үкіметтердің іс-қимыл жос­пары дайын болған кезде 8 мамырда Мәскеу­де кездесуге уағдаласқан бо­латынсыз­дар. Біздің үкімет тарапынан бірлескен жұмыстарды әрі қарай қа­лай жалғастыру қажеттігіне байла­ныс­ты қандай да бір ұсыныстар бар ма?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Пре­зи­денті:

– Бұл кездесуден кейін біздің елдің үкіметтері бір-бірімен өзара байланыса отырып, дереу жұмыс жасауға кірісті. Бірлескен іс-қимыл жұмыстарын жүзеге асыру үшін біздің нақты бағыттарымыз көп. Мәселен, рубль девальвациясынан кейін ресейлік тауарлардың бағасы төмендеді. Бұл тұтынушылар үшін тиімді, алайда бұдан біздің өндірушілер зардап шекті. Сондықтан, біз дереу байланыс орнатып, біздің елдеріміз одақтас мемле­кеттер ретінде бұл мәселені оңтайландыру қажеттігі жөнінде келісімге келдік. Ортақ көзқарас табылғандай болды.

8 мамырда Мәскеуде Жоғары еура­зиялық экономикалық кеңестің отырысы өтеді және біздің үкіметтеріміз атқарылған жұмыстар жөнінде есеп береді. Қазір жағдай тұрақтандырылды. Бұған қоса, мен бұрын қазақстандық бизнеске бәсекеге қабілеттілікке дайындалу қажеттігі жөнінде ескерткенмін. Егер, біздің кәсіпорындар жоғары сапалы, жақсы бағадағы тауарларды өндіріп, Еуразиялық экономикалық одақпен бәсекелестікке дайын болмаса, онда олар Еуропалық Одақпен және басқа елдермен қалай бәсекелеседі? Бизнес күресте шынығуы қажет.

 С.ТУМАКОВА, ТАСС:

– Президент мырза, сайлаудағы жеңісіңізбен бірге жауапкершілік жүгі артты ма? Тәуелсіз елді басқару қай кезде жеңіл болды – жолдың басында ма, әлде, көп жұмыс атқарылған қазіргі кезде ме?

Н.НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Прези­денті:

– Егер, сайлаудан кейін жеңілденіп қалды ма дегенге келетін болсақ, әрине, солай. Себебі, күтудің қобалжуға толы ке­зеңі артта қалды. Мемлекеттік қызмет­керлер – олар да қарапайым адамдар. Ен­ді, сайлаудан кейін жұмыстың жаңа ке­зе­ңі шұғыл басталады. Менің бірінші жұмы­­сым – 5 институттық реформаны құру ту­­р­алы комиссияны жасақтау болатын шы­ғар. Содан кейін біз олардың әрбін пунк­тін жүзеге асыруға кірісетін боламыз.

Бұл реформаларды, барлық бағдарла­маларымды мен сайлаудың алдындағы «Нұр Отан» партиясының съезінде, Қазақ­стан халқы Ассамблеясының жақында өткен сессиясында, Үкіметтің отырыс­тарында айтқан едім. Республикалық қоғамдық штабтың өкілдері еліміздің түк­пір-түкпіріне барып, ұсынылған бағ­дарламалар туралы айтты.

Қазақстандықтар өздерінің дауыстары арқылы қайта құруды жүзеге асыруға карт-бланш берді. Халық елдегі тыныштықты, тұрақтылықты сақтай келе, халықтың өмір сапасын жақсарта келе, бұған дейінгі атқарылған істерді одан әрі жалғастыруды қалайды.

Сіздердің барлығыңызға сайлауды насихаттауға қатысқандарыңыз үшін үл­кен алғыс айтқым келеді. Баршаңызға мық­ты денсаулық, бақыт және  табыстар тілей­мін.